Rumeysa Dobra
9 Kas 2023
Başak Tuğ bu kapsamlı araştırmasında sosyal ve hukuki pratikler üzerinden 18. yüzyıl Osmanlısı’nda cinsel ve ahlâki düzeni inceliyor.
Osmanlı tebaasının arzuhalleri ile Ankara ve Bursa mahkemeleri ve Divân-ı Hümâyun’un hukuki uygulamalarından yola çıkan Namus Siyaseti - 18. yüzyıl Osmanlı Anadolusu’nda Irz, Şiddet, Hukuk , erken modern denetim ve yönetim mekanizmalarının işleyişi ve modern iktidar biçimlerine geçiş sürecini toplumsal aktörlerin öznelliğini göz ardı etmeden ele alıyor. Tuğ, 18. yüzyıl imparatorluk tarihyazımına sağladığı katkının yanı sıra cinsiyet politikalarının tarihselleştirilmesiyle günümüzdeki egemen namus siyaseti ve söyleminin tarihsel kaynaklarını tartışıyor.
Tuğ, çalışmasının hedeflerini şu şekilde ifade ediyor: “18. yüzyıl ortalarında Osmanlı Anadolusu’nda cinselliğin ahlâki denetimini konu edinen elinizdeki bu çalışma revizyonist tarihyazımına katkıda bulunmayı amaçlıyor. Burada, 18. yüzyıl ortalarında Osmanlı Anadolusu’nun “erk” analizini yaparak “merkez” ile “taşra”, “devlet” ile “toplum” arasında varsayılan ayrımları sorgulamayı hedefliyorum. “Devlet”i “merkez” ile “çevre” arasında net bir ayrım yapmadan çeşitli iktidar merkezlerinden oluşan karmaşık bir yapı ve farklı yönetim tekniklerinin uygulandığı “birbirine kenetli bir kurumlar kümesi” olarak ele alıyorum. Bu bağlamda, merkezî hükümet de bu Foucaultcu anlayışla iktidarın aktörlerinden yalnızca biri olarak değerlendiriliyor.”
Başak Tuğ, eserinin literatüre ne tür katkılar sağlayacağını ise şu sözleriyle dile getiriyor: “Bu çalışma ile erken modern dönemde iktidarın bir dizi sosyal ve hukuki uygulama yoluyla toplumsal alanı nasıl yönettiğini ele alarak 18. yüzyıl imparatorluğu hakkındaki tartışmalara katkı sağlamayı umuyorum.”
“Namus Siyaseti 18. Yüzyıl Osmanlı Anadolusu'nda Irz, Şiddet, Hukuk” adlı eser gerek arşiv kaynaklarından beslenmesiyle gerekse farklı bakış açılarıyla ele alınmasından ötürü özellikle Osmanlı Tarihinin XVIII. yüzyılını çalışan araştırmacılar için değerli bir kaynak olarak raflarda yerini almıştır.
“18. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda namus siyasetini incelemenin günümüz için önemli siyasi ve toplumsal sonuçları bulunmaktadır. Böyle bir çalışma, cinselliğin kontrolü ile İslâm hukuku arasındaki ‘fıtri’ ilişki hakkındaki varsayımlarımızı yeniden düşünmemiz için bir uyarı niteliğindedir. Osmanlı İmparatorluğu’nda ahlâki düzenin idaresinin tarihselleştirilmesi, cinselliğin normatif İslâm hukukunun takdirine bırakılmış bir şey olmaktan çok, siyasi iktidar tarafından düzenlenen kamusal bir mesele olduğunu göstermektedir.”
BAŞAK TUĞ