Rumeysa Dobra
8 Ara 2023
Bu eserde Geç dönem Osmanlı ile erken Cumhuriyet Dönemindeki Türk kentlerindeki eğlence, gösteri ve rekreasyon etkinliklerinin ve mekânlarının analizi; bunların evrimi, kent yaşamı için önemi ve toplumun modernleşme süreçleriyle etkileşimi farklı kentsel ortamları tasvir eden çok sayıda yazarın katkısıyla tartışılmaktadır.
Editörlüğünü Nilay Karaca ve Seda Kula'nın yaptığı "Spectacle, Entertainment, and Recreation in Late Ottoman and Early Turkish Republican Cities" adlı eserde 18.yüzyılda Lale Devri'yle beraber Osmanlı sosyal hayatına yeni unsurların dahil olduğundan bahsediliyor. Dönemin konjonktüründe hem erkeklerin hem de kadınların katılabileceği ve keyif alabileceği yeni sanat unsurları, mimari ve yeni boş zaman ve eğlence alanlarının ortaya çıktığı tespiti yapılıyor. Eserde, sosyal yaşamdaki bu yeniliklerin ağırlıklı olarak yönetici elit tarafından benimsendiği ve araçsallaştırıldığına dair yorumlar imparatorluğun büyük kent merkezlerinde açığa çıkan yansımalarıyla desteklenmiştir. Bu bağlamda ileri sürülen görüşler yönetici elit sınıfının muhtelif sınıflar tarafından taklit edilmesi ve sınıflar arasında artan sosyal hareketlilik nedeniyle, yeni eğlence ve dinlence biçimleri yavaş yavaş toplumun geri kalanına nüfuz etmiş ve Osmanlı toplumu üzerinde uzun vadeli bir etkiye sahip olduğu yönündedir.
19. yüzyıl boyunca Osmanlı kentlerinde bu yeni eğlence ve dinlence biçimlerinin modern bir kent yaşamı ortaya çıkardığı kanısına varılmıştır. Geleneksel çekirdeklerinden 19. yüzyılın ikinci yarısında koptuğu ileri sürülen kent merkezleri, yeni ticaret, finans, sanayi ve konut tesislerinin yanı sıra operadan sinemaya, konserlerden spora kadar farklı eğlence ve dinlence türlerini de barındırdığı vurgulanan bir diğer noktadır. Bu gelişmelerin bir çıktısı olarak geç Osmanlı şehirlerinde tiyatrolar, opera binaları, kulüpler, gösteri salonları, spor alanları ve halka açık parklar gibi yeni mimari ve kentsel tesislerin ortaya çıktığına dair tespitler de yine eserde yer alan bilgilerden bir diğeridir. Söz konusu eğlence ve gösteri mekânları imparatorluğun modernleşen yüzü olarak kabul edilirken Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan sonra Cumhuriyet eliti tarafından da benimsendiği ileri sürülmektedir. Bu kamusal/sosyal alanların modern Türk ulusunun inşasında kullanıldığına da değinilmiştir.
Bu bilgiler ışığında bu derlemenin geç Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemlerinde gösteri, eğlence ve rekreasyon biçimlerinin ve mekânlarının bir analizini sunduğunu söyleyebiliriz Eserde yer alan makaleler Osmanlı İmparatorluğu'nun veya Cumhuriyet Türkiye'sinin muhtelif şehirlerindeki farklı gösteri, eğlence veya rekreasyon biçimlerini odak noktasına alıyor. Bu derleme, kentsel veya mimari mekânların nasıl geliştirilip şekillendirildiğine ışık tutmakla beraber aynı zamanda bunların modernleşen Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet Türkiye'sindeki sosyal, kültürel ve kentsel yaşam üzerindeki etkilerini incelemeyi de amaçlıyor.
Detaylı bilgi için tıklayınız.